Hasiera »
Urko Apaolazaren bloga - Angelu itsua
Urko Apaolaza
Hernani, 1979. Historialaria eta Argian kazetari. Askotan, ispiluak islatzen ez duena ikusteko, zuzenean atzera begiratu behar duzu (gure Ford Fiesta zaharrari retro-bisorea hautsi zioten).
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Juan M. Sansinenea(e)k “Ez dadila entzun gehiago ‘askatuta’ hitz nazkagarria” bidalketan
- Nagore(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Alberto(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Josetxo(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Jotake(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko martxoa
- 2024(e)ko urtarrila
- 2023(e)ko abendua
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko urria
- 2023(e)ko apirila
- 2022(e)ko azaroa
- 2022(e)ko urria
- 2022(e)ko ekaina
- 2022(e)ko maiatza
- 2022(e)ko apirila
- 2022(e)ko otsaila
- 2022(e)ko urtarrila
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko urria
- 2021(e)ko iraila
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko martxoa
- 2021(e)ko otsaila
- 2021(e)ko urtarrila
- 2020(e)ko abendua
- 2020(e)ko urria
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko uztaila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko apirila
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko otsaila
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko azaroa
- 2019(e)ko urria
- 2019(e)ko abuztua
- 2019(e)ko uztaila
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2019(e)ko urtarrila
- 2018(e)ko abendua
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko abuztua
- 2018(e)ko uztaila
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2018(e)ko otsaila
- 2018(e)ko urtarrila
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko abuztua
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko abendua
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko abuztua
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2016(e)ko urtarrila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2015(e)ko urtarrila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko abuztua
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
- 2012(e)ko urria
- 2012(e)ko iraila
- 2012(e)ko abuztua
- 2012(e)ko uztaila
- 2012(e)ko ekaina
- 2012(e)ko maiatza
- 2012(e)ko apirila
- 2012(e)ko martxoa
- 2012(e)ko otsaila
- 2012(e)ko urtarrila
- 2011(e)ko abendua
- 2011(e)ko azaroa
- 2011(e)ko iraila
- 2011(e)ko uztaila
- 2011(e)ko ekaina
- 2011(e)ko maiatza
- 2011(e)ko martxoa
- 2011(e)ko otsaila
- 2011(e)ko urtarrila
- 2010(e)ko abendua
- 2010(e)ko azaroa
- 2010(e)ko urria
- 2010(e)ko iraila
- 2010(e)ko uztaila
- 2010(e)ko ekaina
- 2010(e)ko maiatza
- 2010(e)ko apirila
- 2010(e)ko martxoa
- 2010(e)ko urtarrila
- 2009(e)ko abendua
- 2009(e)ko azaroa
- 2009(e)ko urria
- 2009(e)ko iraila
- 2009(e)ko ekaina
- 2009(e)ko maiatza
- 2009(e)ko otsaila
- 2008(e)ko azaroa
- 2008(e)ko urria
- 2008(e)ko iraila
- 2008(e)ko uztaila
- 2008(e)ko ekaina
- 2008(e)ko maiatza
- 2008(e)ko apirila
- 2008(e)ko martxoa
- 2008(e)ko otsaila
- 2008(e)ko urtarrila
- 2007(e)ko azaroa
- 2007(e)ko iraila
- 2007(e)ko martxoa
Nola obedituko diot eroari
2024-03-26 // Gizartea, Historia // Iruzkinik ez
Aguraingo Intsumiso Eguna 1997an. Argazkia: Xabier Letona / ARGIA artxiboa CC-BY-SA
1997. Aguraingo Intsumiso Eguna. Antimilitarismoak milaka lagun biltzen zituen bere ekimenetan, artxibotik berreskuratu dugun argazki honetan ikusten den moduan. Aurten 30 urte beteko dira Intsumiso Eguna ospatzen hasi zirela. Oiartzunen izan zen, 1994ko urriaren 8an, Kakitzat kolektiboaren eskutik: Lin Ton Taun, Alaitz eta Maider, Anestesia… eta beste hainbat musika talde karteleran. Eta hor ditugu orduko bertsolari puntakoak ere, tartean Estitxu Arozena, Maialen Lujanbio, Jexux Mari Irazu eta Aitor eta Jon Sarasua. Azkeneko honen bertso batzuk musikatu zituen Oskorrik Insumisoarena abestia ezagun egiteko, gazte askoren sentipenei hitzak eta doinua jarri ziena: “Nola obedituko diot eroari / jadanik ez badizut obeditzen zuri?”
(gehiago…)
M-11: orduko eta gaurko begiradak
2024-03-11 // Hedabideak, Historia, Politika // Iruzkinik ez
Madrilgo Atocha tren geltokian 2004ko martxoaren 11n egindako atentatua. Argazkia EFE
Gasteiz, goizeko 8:15. Martxoak hamaika ditu eta egunsentiaren hotzetik babesteko zamarrak ondo lotuta atera gara autobusetik lanera. Florida parkea gurutzatu, Zuluetaren jauregia eta Ajuria-Enea albo batera utzi, eta garitan ohiko kontrola. Ezer berririk ez. Paper eta bilera arteko beste egun bat datorkigula dirudi. Baina zurrumurruak berehala zabaldu dira, hedabideak hasi dira lehen datuak ematen interneten. Telefonoak sutan daude. Leherketak Madrilgo aldiriko trenean. Sarraskia izan da. 193 hildako. (gehiago…)
Repsol, demonioak hemen eta han
2024-01-19 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Davoseko talaimendi distiratsu eta zuritik hitz egin digu Repsoleko sheriffaren ahotsak, denok entenditzeko moduan: “We have to broaden our mind”. Alegia, mentalitatea zabaldu behar dugula, ezin dugula pentsatu erregai fosilik gabe bizi gaitezkeenik. Ze uste zenuten zozomikoteok… Eta behin belearena egiten hasita, beretzako moldatu du desazkundearen defendatzaile askoren printzipioa: “Decarbonizing is not electrifying”. Trantsizio energetikora hurbilketa ideologikoa egiten ari garela –beraien patrikak ideologiarik ez balu bezala–. Ezin direla hegazkinak, kamioiak eta industriak argindarrarekin soilik mugitu. Behar ditugula bere findegiak, bere diesel eko eta bio likatsuak, munduak funtzionatuko badu. (gehiago…)
Carrero Blanco, frankista eta esklabista baten perfila hiru koplatan
2023-12-20 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
50 urte bete dira ETAk Madrilen Luis Carrero Blanco hil zuela, 1973ko abenduaren 20 hartan lehergailu batekin bere autoa airetik bidalita. Hilketa horrekin ETAk frankismoa herren utzi zuela esan ohi da, Carrero Blanco Francisco Franco diktadorearen oinordekoa izango zela garbi zegoelako, eta ondorioz, atentatuak erregimenaren erorketa azeleratu zuela diote historialari gehienek.
Horrek, eta Eva Forestek hain ederki kontatu zigun Txikia komandoren Ogro operazioaren ikusgarritasunak, seguruenik itzalean utzi dute militarraren biografiari buruz dakiguna, eta bere izaera eta perfilari buruzko analisiak deskuidaturik geratu izan dira sarritan.
Baina eskuindar sektoreek familia ugari baten aita erlijioso, fakzio politikorik gabeko pertsona koherente eta bizitza umileko gizon bezala marrazten diguten arren, Carrero Blancok benetan nola pentsatzen zuen jakin dezakegu hiru kopla eskasetan. Eta zertaz libratu ginen esanez aitaren egin ere bai.
Carrero Blanco Santoñan jaio zen 1904an eta karrera militarra egin ondoren, behin Almirante kargua hartuta, bete betean hartu zuen parte 1936ko Gerran kolpisten aldean. Bere agindupean izan zituen altxatuen unitate ugari eta azkenerako Armadako buru izatera ere iritsi zen. Gogora dezagun XX. mendeko gerra zitalenentzako faxisten lehen esperimentu-zelaia izan zela hura: bonbardaketak, esterminio-guneak, esklabo-batailoiak, genozidioa…
Almirantearen biografia ugari daude, agian Xavier Tussel historialari eta politikariak aspaldi idatzitakoa da ezagunena, baina badaude askoz gehiago ere, azkenekoa Jose Antonio Castellanosen eskutik: Carrero Blanco. Historia y memoria (Catarata, 2023). Bertan nabarmentzen du, Carrero estratega bat izan zela, eta seguruenik bere erabakien bidez ahalbidetu zuela Francok hainbeste urtez agindu ahal izatea: “Ez zen soilik pertsona bat zeinetan Francok konfiantza handia jarri zuen; horrez gain, bere ideia, pentsamendu eta jarraibide estrategikoengandik eragiten utzi zen diktadorea”, dio egileak elkarrizketa batean.
Ultrakatoliko, erreakzionario eta kontserbadore zurruna, “bere erlijiotasuna XIX. mendekoa zen XX. mendekoa baino”, dio Castellanosek. Falangearen eta erregimen barruko beste sektore politikoen arteko liskarretatik kanpo geratu zen, nahiz eta Opus Deiren oso gertukoa zen Carrero Blanco. Baina batez ere frankista zen, askoren ustez, Franco bera baino frankistagoa.
Carrero Blancoren soldata esklaboek ordaintzen zuten
Eta frankista hitza ez da doakoa hemen. Bere bizitzan frankismoaren alde faxista, inperialista eta krudelenarekin bat egin zuela adierazten dute hainbat kontuk. Aipatu dezakegu Espainiak Ekuatore Gineako eta Mendebaldeko Saharako kolonietan egin zituen zitalkeriak –Carrero zen kolonia horien ordezkari nagusia–. Baina beste adibide bat ematearren, gerraostean Espainia “berreraikitzeko” erabili ziren milaka preso esklaboren inguruan hitz egin dezakegu.
Esklabotza horrekin aberastu ziren zientoka enpresa –asko euskal jatorrikoak–, baina baita erregimeneko koadroak ere. Soilik 1939 eta 1945 urteren artean 110.000 preso erabili zituzten horrela, eta gaur egungo 780 milioi euro irabazi zituztela kalkulatzen da, haien izerdi eta odolez. Hori guztia kudeatzeko Zigorretatik Libratzeko Patronatua sortu zuten. Teorian, preso bakoitzari 14 pezeta ordaintzen zitzaizkion, baina horietatik 0,50 zentimo besterik ez zituzten jasotzen, gainerakoa bidean “galtzen” zen.
Zati handiena patronatu horren esku geratzen zen, Espainiako Bankuan zeukan zifraturiko kontu batean. Eta Antonio Miguel Bernal zendu berri den historialari andaluziar ezagunak gogorarazi zuen moduan, zein zen kontu horren titularra? Eta hortaz, zeinek jasotzen zuen bere soldata zuzen zuenean esklabo errepublikarrak esplotatzetik? Luis Carrero Blanco.
50 urte dira sistema errepresibo diktatorial baten figura klabea hil zuela ETAk, biktima ez baizik biktimario bat, ororen gainetik.
Bilbo ere hondakin eta errauts bihurtu nahi izan zuten
2023-11-24 // Gizartea, Historia // Iruzkinik ez
Emakumeak zaintza lanetan Bilboko aterpe baten atarian, 1937ko maiatzean. Argazkia: Robert Cappa.
Erasoa airetik datorrenean, lurraren azpian ezkutatzea besterik ezin da egin. Europan 1936ko Gerran estreinatu zen gaur egun ikaraturik ikusten ari garen herritarren kontrako aire bidezko eraso eta genozidio estrategia –lehenago Arrifeko amazigen kontra arma kimikoekin egin bezala–. Gazan herritarrak zapaltzeko Israelek orain azken generazioko misilak eta droneak erabiltzen dituen moduan, Alemaniako eta Italiako abiazioak garai hartako hegazkin modernoenak erabili zituen. (gehiago…)
Ondarretako epaile frankistaren aitorpena: “Gupidarik gabe fusilatu behar dira denak”
2023-11-10 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Presoak Donostiako Ondarretako espetxetik irteten 1942an. Beste asko hiltzera bidali zituen Ramiro Llamas komandanteak urte batzuk lehenago. Argazkia: Kutxa Fototeka
1936ko udazkenean Hernanin eta Oiartzunen frankistek egindako zientoka hilketen arduradun nagusiena izan zen Ramiro Llamas komandante eta epailea. Hilabete gutxira jendaurrean publikoki adierazi zuen fusilatze horien inguruan pentsatzen zuena; diskurtso beldurgarri hori oso osorik aurkitu dugu Gaceta de Tenerife egunkarian: “Harro nago naizenaz (…) eta nire zerbitzuak behar dituzten tokira noa, frontean eta erretaguardian”
(gehiago…)
Osakidetzako oposaketan… euskaldun izatia zein nekeza dan
2023-10-12 // Euskara, Hizkuntzak, Osasuna // Iruzkinik ez
Osakidetzako Enplegu Publikoaren Eskaintzaren aurtengo deialdia uztailean hasi zen eta momentu hauetan azterketa betean da, azarora arte gutxienez. Sekula baino plaza gehiagorako deialdia egin du Eusko Jaurlaritzako Osasun sailak: guztira 110 lanbide-kategoriatako 7.000 plaza baino gehiago, eta 110.000 lagunek eman dute izena parte hartzeko. Zehazki, oposizioetako azterketak euskaraz egitea zenbatek eskatu duten ez dakit, baina haietako baten esperientzia iritsi zait. (gehiago…)
Onddo bizi garela
2023-10-09 // Ekonomia, Gizartea // Iruzkinik ez
Azaroaren 30eko greba feminista orokorraren inguruko agerraldia Hernanin. Argazkia: LAB
Urriaren 25ean eta abenduaren 19an 150.000 langile publiko grebara deitu dituzte LAB, ELA, CCOO, Steilas, Satse eta ESK sindikatuek Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. Ez dira greba bakarrak izango: EHUko irakasle eta ikertzaileak urriaren 11n; Hezkuntza Bereziko irakasleak, sukaldariak eta garbitzaileak urriaren 24an… Eta azaroaren 30ean zaintza publiko-komunitarioaren aldeko greba feminista orokorra Euskal Herri osoan. Udazken beroa dator. (gehiago…)
Toussaint Louverture Haitiren askatzailea hil zela 220 urte igarota, bere borrokak bizirik dirau Bordelen
2023-04-12 // Historia // Iruzkinik ez
Toussaint Louvertureren omenezko eskultura Bordelen, Garona ondoan. Argazkia: Memoires & Partages
Pasa den ostiralean bete ziren 220 urte Toussaint Louverture hil zela, Haitiko 1791ko esklaboen iraultzaren buruzagia. Askorentzat, garai hartako politikari garrantzitsuena izan zen Louverture, ez bakarrik Napoleon Bonaparteren gudarostea garaitu eta Amerikako lehen herrialde librea sortzen lagundu zuelako, baita esklabotza abolitzen egindako lanagatik ere. Munduan iraultzarik izan bada, Haitikoa da. (gehiago…)
Esklabotzaren gaiarekin, ‘The Guardian’ Kataluniako ispiluari begira… eta Euskal Herrian zer?
2023-04-04 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Pasa den astean The Guardian egunkariak mundu osoari bira eman zion albistea kaleratu zuen. Haren jabeak mea culpa egin eta egunkariaren sortzaileek esklabotzarekin izandako loturagatik eragindako kalteak konpontzeko neurriak iragarri zituen, tartean 11,4 milioi euro bideratzea Amerikako kotoi eta azukre sailetan esklabo izandako ondorengoen komunitateetara.
Manchesterreko enpresari batzuek sortu zuten The Guardian, eta egunkaria sortu bezala, Ingalaterrako ehungintza industrian buru-belarri aritu ziren, horretarako gizakien itsas trafikoa eta esplotazioa baliatuta, nahiz eta ordurako esklabotza abolituta zegoen. (gehiago…)