Hasiera »
Estitxu Eizagirreren bloga - Gaitzerdi
Estitxu Eizagirre
Hernanin hazi eta Larraulen bizi den sozidadeko bertsolaria. Feminismoarekin, heziketarekin, lurrarekin, jendeekin sentibera, bizhitsari adibide positiboak eta zalantza-dantzak lapurtzen saiatzen naiz.
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Ikasares(e)k Covid semaforoa EAEn: lehen hori zena, orain gorri bidalketan
- Aitor(e)k Gaixotzen gaituenari ez diezaiogun ipurdia salbatu bidalketan
- Ainhoa(e)k Bada paperaren alde egin duen eskolarik bidalketan
- MIKEL VARGAS OLASOLO(e)k Estitxu Eizagirreren bloga bidalketan
- orre(e)k Cristina Uriarte, bukatu da: gurasorik gabe erabaki bat gehiago ez bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko otsaila
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko abuztua
- 2023(e)ko maiatza
- 2022(e)ko abendua
- 2022(e)ko iraila
- 2022(e)ko uztaila
- 2022(e)ko martxoa
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko azaroa
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko maiatza
- 2021(e)ko apirila
- 2021(e)ko otsaila
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko abuztua
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko abuztua
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko ekaina
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko abuztua
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko abuztua
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
Covid semaforoa EAEn: lehen hori zena, orain gorri
2021-11-30 // Sailkatu gabea // Iruzkin bat
Azaroaren 16an Eusko Jaurlaritzak erdira baino gutxiagora jaitsi du EAEko udalerri bakoitza “berde”, “hori”, “laranja” edo “gorri” izendatzeko neurria. Ordura arte, 14 eguneko inzidentzia tasa 100.000 biztanleko 400dik gora zeukaten herriak ziren gorriak, eta geroztik, 150etik gora dutenak. Inzidentzia tasak neurtzen du 14 egunean guztira kontabilizatu diren positibo kasuak (zenbaki absolutua da, ez egindako testen ehunekoa), herriko biztanleria 100.000koa balitz estrapolatuta, beraz, tasa horretan eragin zuzena du egiten den test kopuruak: zenbat eta test gehiago, kontabilizatutako positibo gehiago, eta inzidentzia tasa handiagoa; alderantziz ere bai, test gutxiago, inzidentzia tasa txikiagoa. Semaforoaren baremoak aldatzearekin bat iragarri ditu Jaurlaritzak gorri dauden herriek aplikatu beharreko neurriak, eta COVID-19 ziurtagiriaren erabilera ere semaforo gorriari lotzen dio Jaurlaritzak.
Semaforoen kolorea zehazteko aldaketa azaroaren 16an eman da, egun horretan Jaurlaritzak publiko egindako arauarekin. Ordura arte, 14 egunean 100.000 biztanleko 400dik gora positibo metatutakoak ziren gorriak, azaroaren 15eko koronabirusaren eboluzioaren buletinean irakur daitekeenez: “Semaforoa 14 eguneko inzidentzia tasaren arabera: berdez < 60, horiz 60-299, laranjaz 300-399 eta gorriz >=400”.
Araua aldatu ondorengo lehen buletinean, azaroaren 18koan, irakur daiteke semaforoaren koloreak izendatzeko baremoa aldatu dela: “Semaforoa 14 eguneko inzidentzia tasaren arabera: berdez < 60, horiz 60-99,99 bitartean, laranjaz 100-149,99 bitartean eta gorriz >=150”.
Gotzone Sagardui sailburuak azaroaren 16an horrela azaldu zuen semaforoaren aldaketa: “Txertaketak egora berri bat posible egin du, eta, horregatik, pandemiaren jarraipen-adierazle nagusien irakurketa eta balorazioa desberdinak izan behar dira”.
Test kopuruak eragina du inzidentzia metatuan
Hauek dira egunez egun, egindako test kopuruak (datu hauek Jaurlaritzaren koronabirusaren eboluzioaren inguruko datuen buletinetatik ateratakoak dira). Zenbat eta test gehiago egin, kasu positibo gehiago detektatzen da eta alderantziz, zenbat eta gutxiago egin, kasu positibo gutxiago. Horrek lotura zuzena du 14 eguneko inzidentzia metatuan.
* Oharra: osasungintzako lan antolaketak eta baliabide pertsonalek ere eragina izan dezaketelakoan, asteburuak egun hauetan tokatu dira: azaroaren 13-14, 20-21 eta 27-28 eta abenduaren 4-5.
Urriak 25 4.727 test egin ziren. Positiboak 128
Urriak 26 5.406 test. Positiboak 138
Urriak 27 4.765 test. Positiboak 145
Urriak 28 4.914 test. Positiboak 155
Urriak 29 4.318 test. Positiboak 151
Urriak 30 2.415 test. Positiboak 126
Urriak 31 2.463 test. Positiboak 136
Azaroak 1 2.492 test. Positiboak 117
Azaroak 2 4.500 test. Positiboak 197
Azaroak 3 4.974 test. Positiboak 233
Azaroak 4 5.038 test. Positiboak 307
Azaroak 5 4.835 test. Positiboak 226
Azaroak 6 3.574 test. Positiboak 159
Azaroak 7 2.983 test. Positiboak 185
Azaroak 8 5.236 test. Positiboak 325
Azaroak 9 6.306 test. Positiboak 304
Azaroak 10 6.392 test. Positiboak 362
Azaroak 11 6.164 test. Positiboak 418
Azaroak 12 6.577 test. Positiboak 451
Azaroak 13 4.945 test. Positiboak 407
Azaroak 14 4.117 test. Positiboak 309
Azaroak 15 6.766 test. Positiboak 434
Azaroak 16 (semaforo kolore aldaketak iragarri diren eguna) 7.633 test. Positiboak 527
Azaroak 17 8.099 test. Positiboak 691
Azaroak 18 8.819 test. Positiboak 639
Azaroak 19 8.064 test. Positiboak 662
Azaroak 20 6.650 test. Positiboak 595
Azaroak 21 5.821 test. Positiboak 490
Azaroak 22 8.529 test. Positiboak 785
Azaroak 23 9.899 test. Positiboak 883
Azaroak 24 10.843 test. Positiboak 950
Azaroak 25 11.322 test. Positiboak 1.086
Azaroak 26 11.217 test. Positiboak 1.150
Azaroak 27 6.699 test. Positiboak 818
Azaroak 28 6.389 test. Positiboak 663
Azaroak 29 10.812 test. Positiboak 1.274
Azaroak 30 12.288 test. Positiboak 1.344
Abenduak 1 13.425 test. Positiboak 1.361
Abenduak 2 14.439 test. Positiboak 1.692
Abenduak 3 15.077 test. Positiboak 1.510
Abenduak 4 9.806 test. Positiboak 1.318
Abenduak 5 8.168 test. Positiboak 1.113
Semaforo gorriaren ondorioak
Jaurlaritzaren azaroaren 16ko aginduak zehazten ditu zein ondorio dituen semaforo berriaren arabera gorri izendatutako herriengan:
“Jarduerak aldi baterako atzeratzea edo bertan behera uztea, edozein dela ere jarduera horien esparrua, baldin eta udal-agintariek aurreikusten badute ezin izango dela bermatu prebentzio-neurriak betetzea. Oinarrizko prebentzio-neurriak betetzea, bereziki maskara erabiltzea, gehien zailtzen duten ekitaldi edo jarduerak dira jarduera horietan jan edo edan egingo dela aurreikusten denean”.
Azaroaren 16an iragarri zuen, baita ere, Jaurlaritzak EAEko Auzitegi Nagusiari baimena eskatu nahi ziola hainbat jardueretan COVID ziurtagiria eskatzeko. Ziurtagiri horren aplikazioa semaforo gorriari lotua da, Jaurlaritzak azaroaren 25ean publiko egindako albistean irakur daitekeenez: “Justifikatuta dago covid ziurtagiria baimentzeko lurralde eremua autonomia erkidego osoa izatea, baldin eta azken 14 egunetan intzidentzia tasa 150 kasukoa edo handiagoa bada 100.000 biztanleko. Izan ere, Euskadiren lurralde azalera txikia, bertako biztanleen interakzio maila handia eta lurralde osoko komunikazio onak eta biztanleriaren mugikortasun zabala ez dira bizilekuari dagozkion jardueren xede”.
Galderak
Semaforoa gorri noiz jarri zeren arabera erabakitzen da? Herritarrak azalpen gehiago behar ditu. Baremo horrek eragin zuzena duenez bete beharreko neurriekin, ez al litzateke baremoaz eztabaidatu eta adostasuna bilatu behar?
Test kopurua zeren araberakoa da? Test gehiago edo gutxiago egiteak eragin zuzena baldin badu semaforo kolorean, ez al lirateke test kopuruen irizpideak adostu eta mantendu behar?
Euskalgintza eta ekonomia soziala uztartzeaz
2021-06-29 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Gartzen Garaio Aiaraldeko Ekintzen Faktoriako kidea.
Ekainaren 28an UEUn “Euskalgintza eta ekonomia soziala” jardunaldietan ARGIAren esperientzia azaltzen saiatu nintzen.
Euskalgintza euskararen iraupena bermatzeko herri ekimenetik sortutako proiektuak gara. Militantziaz ere bizi dugu gure lana bertako langile askok eta askok. Borrokaren pozetik ari gara asko eta asko. Baina proiektu hauen misio eraldatzaileak, eguneroko lana-jabetza-boterea antolatzerakoan, oso forma anitzak hartu ditzake: kapitalismoaren logiketan lehiatu nahi dutenena, ekonomia sozial eraldatzailearen balioak landuz gizartea eraldatu nahi dutenena…
Jardunaldien izenburua ikusita, pentsa daiteke mahai gainera agertu nahi zirela euskalgintza ekonomia sozialetik egitearen abantailak. Ez dakit horretan asmatu genuen hitza hartu genuenok. Ez dadila behintzat gertatu, despiste orokorraren baitan euskalgintza osoa praktikan ekonomia soziala dela dioen mezua makillatzea. Are gutxiago, ekonomia sozial eraldatzailea dela pentsatzea. Ez da, eta izan beharrik ere ez. Baina badenari eta izan nahi duenari bidea zaildu diezaioke “forma juridiko desberdina izanik ere, praktikan denok berdin funtzionatzen dugu” mezuak.
Agian alderantziz galdera eginez identifikatuko genuke hobeto elkar: Adegiko bazkide da edo izan liteke zuen enpresa? Hala bada, ospatu dezagun elkarrekin helburu berak ditugula, eta jarrai dezagun bakoitzak gure bidea egiten, orain arte bezala. Eta beti, noski, parez pareko elkarlanei ateak irekita.
Hona hemen jardunaldiak ikusgai, osorik bideoan:
——————————-
ARGIAko esperientziatik, koadernoan idatzita eraman nituen ideia batzuk, hauek (zuzeneko urduritasunekin, ez dakit zer esan nuen ere;-) :
Nola ulertzen dugu parte-hartzea ARGIAn? Berdintasuna irabazien banaketan eta erabakimenean
Badira urte batzuk dena “parte-hartzailea” bihurtu dena; bazter guztietan entzuten da “parte-hartzea” hitza, baina ez dezagun gure burua liatu. Parte hartzea ez da zure iritzia eman eta ondoren erabakia ez dakigu nork-non-noiz hartzea eta gainera emaitza horretan inplikatuta zaudela irentsi beharra.
ARGIAn parte hartzea berdintasunarekin lotzen dugu eta bi elementu hauek behintzat gakoak dira: langileok irabazietan modu berdinean parte hartzea eta erabakimena langileok izatea.
Parte-hartzea hitz ederra da, baina NOLA gauzatzen den, errealitatean praktikan zertan konkretatzen den, horixe da gakoa guretzat. Lasai aztertzea eta planteatzea ea langile bakoitzak baduen espazioa bere iritzia agertzeko, ea eztabaidak mahai-gaineratzen diren eta erabakiak nola hartzen diren…
Irabazietan parte, modu berdinean
Langileok gara jabe eta batzarretan erabakitzen dugu urteko aurrekontua, paga extra kobratuko dugun edo ez, soldata igoko dugun edo ez, ditugun baliabideak zertan inbertituko ditugun eta zer egiteari utziko diogun… Lan baldintza onak ditugun edo ez, eztabaidagarria izan daiteke, baina izan ditzakegun baldintzarik onenak ditugula, horretaz ziur gaude langile bazkideok. Urtean urtean talde gisa lortzeko gai izan garen emaitza ekonomikoak jasotzen baititugu gure ahaleginen trukean, gure erantzukizuna da hobeak lortzen asmatu dugun edo ez. Diru kontuen jarraipena eta erabakimena langileok egiten dugu. Eta lortutako emaitza ekonomikoarekin, denok oinarri bereko soldata jasotzen dugu.
Erabakimena: ez dugu lider distiratsurik behar, taldearen onena ateratzen duten prozesuak baizik
Langileok jabe garen ekonomia sozial eraldatzaileko enpresetan gai nagusiak batzarretan erabakitzen dira. Oso ongi. Baina nola? Batzarrera kudeatzaile batek eraman dezake goitik behera zehaztutako txosten mardul bat, hori aurkeztu eta bukaeran galdetu “norbaitek ekarpenik? Ez? Bada aurrera, denon artean erabaki dugu”. Lasai eta kritikoki hausnartuta, konturatu ginen horrela erabakiak hartzeak gure taldean diren ikuspegi anitzak galtzea dakarrela, ez ginela talde bezala hartu genitzakeen erabaki onenak hartzen ari. Txostena egiteko hilabeteak izan dituztelako batzuek, eta ustez “erabakitzen” duten beste langileek lehenengo aldiz entzuten dutelako, eta inposiblea delako momentuan alternatibarik okurritzea.
Horregatik, ARGIAn erabakiak benetan denon artean hartzeko, prozesuak planteatzen ditugu gai garrantzitsuetan, galderak dira batzarrera eramaten direnak, eta iraganeko praktika eta oinarrien berri zerotik ez hasteko, eta baita bide posible batzuen planteamenduak ere… eta hortik aurrera, elkarrekin erantzuten ditugu galderak, elkarrekin goaz marrazten aurrera begirako bideak. Benetako parte-hartzeari tiraka eta tiraka, urteetan bidea egin dugu horizontaltzerantz.
Irabaziak eta parte-hartzea lotuta: horizontaltzerantz
Dirua banatzetik hasi ginen, eta ondoren banatu genituen ardurak. Langileari aurpegira barre egitea baita gehiago inplikatzeko eskatzen dioten kudeaketa eredu miragarriak planteatzea, soldata ezberdinak badituzte batzuek eta besteek.
ARGIAn lehendik ere oso kopuru txikia zen batzuen eta besteen soldatak bereizten zituena. Inondik ere ez, jardunaldietan aipatu zen 1/3 soldata arrakalarik. Baina 50 euroko diferentzia aski da soldaten artean, langileek elkarri parez pare begiratu ezin ahal izateko.
Egun oinarrizko soldata bera dugu, eta ardurak mahai gainera atera eta banatu egiten dira. Horizontaltze prozesu hau iritsi da zuzendariaren figura hiltzera eta zuzendaritzako ardura txandakakoa izatera, guztiok pasatuko garelarik lehenago edo beranduago zuzendaritzatik, epe jakin baterako. Hori eginda langile guztiok gure lantokiaren ikuspegi osoagoa eta esperientzia eskuratuko ditugula uste dugu.
Boterea da gakoa
Ekonomia sozial eraldatzaileko egiten gaituena, boterearen gaia planteatzea eta boterea kolektibizatzeko hautua egin izana da. Asko edo gutxi, dauden diruak banatuta; eta dauden ardurak banatuta; eta erabakimena guztiona dela sinetsita.
Izaera edo ezaugarri batzuk dituzten langileek urteetan metatu dituzten ardurak, erabakiguneak, boterea askatzea eskatu du horrek, eta ordura arte urtez urte arduraz bizkarra zamatu ez dutenek, ardura eta boterea eskuratzea.
ARGIAn asmatu dugu botere harremanen gaia mahain gainean jartzen, hitz egiten boterea bakoitzak nola ulertzen duen, eguneroko zein egituretan islatzen den, zerk aldatzeak lagunduko lukeen birbanatzen eta kolektibizatzen… etengabe berritu beharreko lana da. Lan eder ederra.
Errezetatuko didazu antzerkia, mesedez?
2021-06-29 // Kultura // Iruzkinik ez
Herri Bixiko kideak akzioan. Argazkia: Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.
Olatukoopen Saretze Eguna ekainaren 25ean Aiaraldeko Ekintzen Faktorian. Hortzak zorroztuta utzi gaitu euskara ardatz izanik hamaika kultur ekimenentzat oso goxo egokitu duten pabilioiak. Kulturarekin batera, bizitzari ere egiten dio leku gainera: umeen aisialdia, elikadura eta lantokiak ere uztartzen ditu, guztiak euskaraz.
Goizean Olatukoopeko kide diren hango eta hemengo proiektu ederrak ezagutu ondoren, jantoki bihurtu da ordura arte antzoki zitzaigun espazioa. Launaka jarri gara eta gure mahaian Herri Bixi antzerki taldeko kide bat tokatu da, bertako jakiekin prestatutako bazkari ederrari gatza eta piperra gehitu diona bere elkarrizketa eta ateraldiekin.
Pandemiaren moduko momentu larrietan kulturak ematen diguna hartu dugu hizpide. Itxialdi gorrian ginenean, etxeari eusteko oinarri sendoena horixe izan zela, kultura modu zabalean ulertuta: ohiturak eta praktikak lantzea, behar emozionalei elkarrekin bide ematea, umoreari eta jarrera eraikitzaileari eusteko formato guztiak baliatzea… Urtebete lehenago Ondarroako zaharrekin egin zuten antzerki obraren esperientzia azaldu digu Herri Bixiko kideak: nola sortu zuten elkarrekin testua haien egunerokotasunetik, eta elkarrekin entseguak egiteak zer bizitza sozial ekarri zien, azkenik herriaren aurrean bakoitza zeharka-zeharka bere bizitzako pasarte bat agertzera iritsi zen arte. Kulturak osasunean ondorio agerikoak eta zuzenak dituenez, familiako medikuak errezetatu beharko lukeela ondorioztatu dugu, jada ardo beltzak gero eta esaldi irmoagoz adieraztera bultzatzen gaituen postre garaian. “Hil behar badugu, ondo hil gaitezela! horretan ere laguntzen digu kulturak, heriotza nola bizi nahi dugun pentsatzen” batek, “eta noski, nola bizi nahi dugun planteatzen…” besteak, “niri sormenak jarrera eraikitzailea ematen dit, errealitate gordinen aurrean irtenbideak asmatzen jartzen nau, ez egonean geldi, gure esku ezer ez dagoela sentitzeak ematen duen etsipenarekin” hirugarrenak.
Topa dagigun kulturgileen alde, Herri Bixiren moduko ekimen herrikoien alde, eta topo egin dezagula udan jaien ordez udalek antolatu dituzten ekimenetan. Eta noizbait galdetu beharko diogu gure buruari egun zerk galerazten duen herri ekimenek kultur jarduerak antolatzea, eta arazo horri zirrikituak nola bilatu, ezta? Instituzionalizatutako kultura soilik izatea ez baita herri osasuntsu baten seinale.
Interkulturalitate kritikoa: gure oparotasunaren sustrai arrazistak
2021-05-12 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Olatukoopek antolatutako ekonomia dekolonial eta interkulturalitate kritiko tailerra eman zuen Emilia Larrondok apirilaren 30ean Errenteria-Oreretan (hemen irakur daiteke kronikaren I. zatia).
Interkulturalitate kritikoa definitu zuen Larrondok: proiektu sozial, epistemiko eta etiko bat da, menperakuntza eta subalternazio historia bizi izan duten pertsonengandik sortua. Boterearen arazoari heltzen dio eta arrazializatutako botere egiturak aldatzea bilatzen du. Merkatuaren interesak pribilegiatzen dituen politika neoliberalei aurre egiten dio.
“Gu vs besteak” modernitate arrazista
Mendebaldetik ikasi dugun modernitatearen irudia gogoratu zuen Larrondok, zertzelada nagusiak emanaz: Frantziako iraultza eta Ingalaterrako industria iraultza; zientziak agur esan zionekoa nekazal munduari, erlijioari eta errege sistema feudalari…; “argi urteak”, garapena etorri zela, bizitzak denean hobera egingo zuenaren promesa sinetsi genuela naturaren dominioa eskuratu genuelako…
Azaldu zuen Latinamerikan ere Europa Mendebaldeko historia ikasten dutela (Grezia, Erroma…) inoiz ez Asia edo Afrikakoa. Gauza bera filosofian: “Afrikan ez dagoela jakintzarik saldu digute”.
Arno Petersen 1974ko mapari begira, munduaz dugun iruditegi geografikoa ere erabat eurozentrista eta desitxuratua dela ikusi zen.
Modernitatearen beste aurpegia, historiako klaseetan kontakizunetik at utzi ohi dena, ekarri zuen gogora Larrondok: Abya Yala kolonizatu izana pare bat mende lehenago, Amerika izena emanaz lurralde hari: “Ekarri zuen lurren sakeoa, baina baita biztanleena ere”, herriak eta hizkuntzak desagerraraziz, eta lanerako esplotatuz. Zapalkuntza horretan arraza izan zen ardatza: Kolonizazio garaian espainiarrek egindako kasten klasifikazio zehatzaren irudia erakutsi zuen: zenbat eta zuriago orduan eta gorago boterearen eskilaran, eta zenbat eta “mestizo” edo azal beltzekoago, beherago. “Kolorearen arabera posizio bat dugu bizitzan: eredu koloniala bizi dugu egun ere, ez da iraganeko kontua”. Hona hemen irudia:
Bitartean, hemen sorginak erre zituztela azaldu zuen, Silvia Federiciren Kaliban eta sorgina gomendatuz: “Emakumeen lana sakeatu zuten. Emakumeek lehen lurrera sarbidea zuten, baina kapitalismora pasatzeko beharrezko izan zen emakumeak etxera joatea, ‘lan’erako sarbidea gizonek bakarrik izatea. Inkisizioa izan zen erakunde nagusia eta emakumeen gorputza kontrolatu zen: lehen belarrei eta osasunari buruzko jakintza zuten… posizionamendu hori lapurtu zioten eta subordinazio egoeran jarri zuten emakumea, bizitzaren erreprodukziora mugatuta”.
Zientziak naturaren gainetik jarri zuen “gizona”. Zeren emakumea naturaren maila berean jarri zuen, eta biak ziren dominatu beharrekoak. Gizonen eredu erabat normatiboa ezarri zen eta bizitzaren ikuspegi antropozentrista.
Gure buruarentzako gaurko galderak
Nola eusten zaio arrazista den hierarkia horri oraindik ere? Larrondok eman zuen erantzunetako bat izan zen dominazioa indarkeriarekin egiten dela, “gu” eta “besteak” bereiziz. “Gu” gizon, zuri, heterosexual eta “besteak” diferenteak direnak (beltz, emakume, homosexual, natura) salbaje, barbaro, animalia, ez gizaki, arima gabe.
Aitak azaltzen dio Mafaldari non bizi diren eta buruz behera bizi direla ondorioztatzen du. Buruz gora bizi diren herriak garatuenak direla justifikatzen dio bere lagunari Mafaldak, buruz behera bizi direnei ideiak erori egiten zaizkielako.
Zergatik da hegoaldea hegoalde? Zergatik kontsumitzen du iparrak munduko baliabideen %80? “Kasta eredutik eraikitakoa da” oroitarazi zuen Larrondok.
Nola iristen gara azal kolorea edertasunarekin eta gaiztakeriarekin lotzera? Behean ikus daitekeen bideoa jarri zuen (gazteleraz dago), zeinetan ikusten den ia denak zuriak ez diren umeek panpina politena aukeratzeko emanda zuria aukeratzen dutela, eta nor den gaiztoa galdetuta beltza seinalatzen dutela. “Arrazakeria asimilatzen eta erreproduzitzen dugu” gehitu zuen Larrondok.
“Arrazakeria sistema kolonial baten ondorio da. Bizitza hierarkizatzen du, batzuenak gehiago balio du besteenak baino. Arrazakeria ez da zerbait indibiduala, soziala da. Eta kontenporaneoa”. Egun lan prekarizatuaren eta esklabutzaren sustraietan dagoena arrazakeria dela azaldu zuen. “Arrazakeria kasta modeloetan oinarritzen da. Zapalkuntza ulertzeko arraza ardatza da”.
Non gaude munduan? Zer leku du gizarte honek beste batzuekiko? Hemengo industriek nola eragiten dute munduko posizioan?
Abya Yala-ko herrietatik dator paradigma aldaketa
Egungo garapenaren eredu hau herri indigenek 80ko hamarkadatik kuestionatu dutela azaldu zuen Larrondok, politika neoliberalak ezarri zirenetik alegia.
Eta paradigma aldaketa planteatzen dutela: lehen zientzia zen ongizatea eskainiko ziguna. Lehen gizona zegoen unibertsoaren zentroan eta dena zegoen bere zerbitzura: emakume, lur, animalia… “Orain denak egon behar du orekan eta erdian bizitza jarri behar dugu, ez onura materiala”. Bizitza ona, bizitza duina, kontzeptua han sortu eta garatua da.
Abya Yalako herriek Mendebaldeko garapenak dakarrenari uko egin nahi diotela azaldu zuen: “Ez dugu nahi makinariarik, komunitate batera lana ekarriko duena, burujabetza suntsituko duelako: eskulana izango gara meatzean eta irabaziak kanpora joango dira. Lurra pozoituko dute eta hamarkada batzuk geroago enpresak alde egiten duenean ezingo dugu lurra landu”.
Zer da jatorrizko herri izatea?
Diapositiba batean, deskripzio ederra egin zuen:
“Jatorrizko herri izatea, sarrita, zapalkuntzaren sinonimo da, diskriminazioarena, pobreziarena eta indarkeriarena. Honen arrazoia da jatorrizko herri gehienak noizbait kolonizatuak izan zirela, eta horrek ekarri zuen sarritan motaren bateko esklabutza.
Munduko biztanleriaren %5,3 dira.
Haien lurretan kontserbatzen da Lurraren bioaniztasunaren %80, baina lur horien %11ren jabe dira soilik.
Haientzat lurra ez da soilik ondasun ekonomiko bat, baizik eta da beren arbasoak bizi izan ziren espazio fisiko eta psikosoziala, beren harremanak eta antolaketa soziala egiten den espazioa da eta beren nortasuna eta balioak eusteko elkarreragiten duten espazioa da”.
Paradigma horretatik jatorrizko herriek egin dituzten konstituzioek natura eskubidedun izaki gisa aitortzen dutela azaldu zuen Larrondok.
Dekrezimenduaren beharra azpimarratu zuen paradigma aldaketa egiteko eta Euskal Herrira etorri zenean bertako kontsumo mailarekin harritu zela azaldu zuen: “Mundu guztiak hemengo bizi estiloa izango bagenu, nahiz eta erdi mailako jendea izan eta ez elitekoa, 20 planeta beharko genituzke. Ez da jasangarria. Paradigma aldaketak, ongi bizitzeak, gure proiektuak birplanteatzeko pistak ematen dizkigu”.
Gure ongizatea beste herrien zapalkuntzan oinarritzen baita: “1492an jatorrizko herriak beren lurretatik bidaliak izan ziren, eta egun ere bai”.
Ekonomia dekoloniala: pribilegioen korapiloak minetatik askatzen
2021-05-10 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Olatukoopek antolatutako Interkulturalitate kritiko eta dekolonialari buruzko tailerra gidatu zuen Emilia Larrondok apirilaren 30ean Errenteria-Oreretan. (Hemen irakur daiteke hitzaldi ziklo beraren barruan, Cony Carranzak emandako ekonomia feministari buruzko tailerraren kronika ).
Aniztasunaren betaurrekoak janzten baditugu, irakur dezakegu gaurko sistemak aniztasun oro hierarkikoki mailakatzen duela, izateko modu batzuk beste batzuen gainetik ezarriz, eta zapalkuntzaren eskailera horretan norbera bihurtzen duela goragokoen zapaldu eta beheragokoen zapaltzaile-pribilegiodun.
Denen artean koloretako kartulinetan idatzi zituzten bizitzan zehar gurutzatu izan gaituzten zapalkuntza ardatzak, zeinak izendatu daitezkeen baita ere gure izaeraren elementu gisa: sexu orientazioa, adina, kultura-hizkuntza, errebeldia, arraza-etnia, generoa, klasea. Tailerrean zehar konturatu ziren gorputz funtzionaltasunari lotutako ardatzik ez zutela jarri, eta hori bezala beste hainbat aldagai gehiago ere badaudela. Izaeraren elementuak deklinatu egiten direla azaldu du, eta ondorioz pribilegioek eta zapalkuntzek eskaileretan maila ezberdinak ematen dizkigutela: “Euskaldun identitatea konjugatzen duzunean emakume izatearekin ba al dago ezberdintasunik gizon euskaldunekiko? Klaseak ere zeharkatzen du identitate euskalduna. Euskaldun bat lan finkoa duena edo ez duena, ez da berdin”.
Larrondok ohartarazi zuen izate hutsak ez duela esan nahi horren kontzientzia edukitzea: “Guk dugun rolaz jarrera kritikoa izatea da gakoa. Bestela, zure alde badatoz pribilegioak, zergatik egingo diezu uko?”.
Zer da pribilegio eta zer eskubide?
Talde txikitan pribilegioen adibideak zerrendatzea. Hara Larrondok kideei jarri zien ariketa “sinplea”. Zer da, ordea, pribilegio bat? Zerrenda egiten hasi ahala, taldeetan eztabaida piztu zen, pribilegio gisa izendatu daitekeena berez guztiontzako eskubide izan beharko lukeela aldarrikatu dezakegulako. Adibidez, gauez kale ilunetan bakarrik beldurrik gabe ibiltzea batzuen pribilegio da? Ez al luke guztion eskubide izan behar?
Talde txikitan egindako zerrendak talde handian partekatu zirenean, korapilo eta kontraesan sentimendua nagusitu zen. Eskubide direnak praktikan ez daudenez denen eskura, eta jakinik gure herrian gero eta jende gehiago geratzen ari dela eskubide horietatik kanpo, eskubideak pribilegio moduan definitzera iristen ari ote gara? Pribilegio moduan azaldu ziren umetan zainduak izatea, eskolara joatea, enplegua edukitzea, norberarentzat denbora izatea, pasaportea (española? frantsesa?) edukitzea, euskara (artikulu sorta honen III. artikulua euskararen “pribilegio”ari eskainiko zaio)…
Pribilegioa gora, eskubidea behera, gogoeta interesgarriak plazaratu ziren tailerreko kideen artean:
Tailerreko kide batek “abolizioa” darabil galbahe moduan. Zerbait “pribilegio” den edo ez pentsatzerakoan, ea elementu hori abolitu nahi duen pentsatzen du, eta horrela konprobatzen du ea pribilegio den edo ez. Eta pribilegioak abolitzearen alde dagoenez, bada abolitu nahi ez duen hori ezin da pribilegio izan. Izan ere, bere ustez pribilegioak abolitzea da guztiontzako eskubideak bermatzeko modua. Mugikorra atera eta hiztegira jo du “pribilegio” hitzaren definizio bila: “Pertsona batek besteei baimentzen dien karga edo betebehar bat luzatzea”.
Larrondok pribilegioen beste definizio hau gehitu du: “Prozesu bat da, zeinaren bidez, talde batek beste sektorearen zapalkuntzatik datozkion abantailei etekina ateratzen dien. Zapalkuntzak ahalbidetzen du talde batek beste talde bat esplotatzea”.
Beste kide batek zalantzan jarri du pribilegio modura atera diren elementu batzuk (hauek pribilegio edo eskubide diren eztabaidaz gain) benetan desiragarri al zaizkigun. “Dudan jarri behar genuke enplegua nahi dugun”. Pasaportea izatea ere pribilegio moduan izendatu da, eta gauza bera galdetu daiteke: pasaporte espainiar edo frantsesa inposatua izateaz gain, euskal pasaporte bat nahi genuke, edo pasaporteen sistema bera da planteatu beharrekoa?
Kide batek pribilegioek berarekin autonomia falta ekartzen dutela azaldu du: etxeko lanik egiten ez duen gizonak pribilegioa du baina autonomiarik ez. “Gizon horrek erabaki dezake espabilatzea, edo lan horiek emakume baten esku uztea”, erantzun du tailerraren gidariak.
Eztabaidan harrotu diren zaurietatik gogoeta egiten laguntzeko, Larrondok ohar hau utzi du: “Erraza izan zaigu bizitzan zeharkatu gaituzten zapalkuntza ardatzak zerrendatzea. Baina debatea sortu du pribilegioez hitz egiteak. Nork uko egingo dio pribilegio bati? Adibidez asanbladan isiltzea, besteei ahotsa emateko… pribilegioei uko egitea askoz gehiago kostatzen da”.
Zapalketarik ez badago, izan liteke pribilegio?
Tailerraren amaieran, gogoeta hau egin du Larrondok: “Kontestualizatu egin behar da non eta zein garaitan den zerbait eskubide eta zer pribilegio. Mundu guztiak ezin badu horra sarbide izan, orduan da pribilegio. Aztertu dezakegu zein baldintzatan izan dezakegun sarbidea berez eskubide izan beharko lukeen horretara”.
Kazetaria, agian kide izan diren gehienen modura, erraiak zentrifugagailu bihurtuta atera da tailerretik. Emozioak, zapalkuntzak eta kontraesanak astinduta. Ez da gutxi, ezta? Bidean pentsatuz doa, ez dagoela ados “denok ez badaukagu, pribilegio da” ideia horrekin. Ez ote dugu eskubideekiko irudi idealizatuegirik? Zerutik emanda etorriko balitzaizkigu bezala… aldiz, mundu honetan, eskubideak etengabe borrokatu eta praktikara eramatean soilik dira eskubide. Mundu osoan ba ote dago gizarterik herritar den-denek eskubide bakar bat bera ere praktikan bermatuta dutenik? Ez ote dira eskubideak bezain unibertsalak eskubide urraketak?
Eskubide urraketa bakoitzeko, urraketa seinalatu beharrean eskubidea “pribilegio” modura seinalatzera pasatu behar badugu, ez dakit zehazki zer den irabazten duguna. Berdintasunaren izenean, guztiok eskubiderik gabe geratuz berdintzea? Kontrako norabidean, eskubide guztiak guztiontzat borrokatuko bagenitu?
Tailerra oso emankorra izan zen: bihar beste dosi bat gehiago.
“Pobreak gara denborarik ez dugulako elkar zaintzeko”
2021-04-20 // Feminismoa // Iruzkinik ez
Olatukoopek antolatuta, Ekonomia feministari buruzko tailerra eman zuen Mundubat-eko Cony Carranzak apirilaren 16an Oreretan. Bertan azaldu ziren hainbat ideia jaso ditugu.
Lurrarekin konektatzeko errituala egin ostean, lau kontzeptu hauek landu zituzten taldeka: lanaren zatiketa sexuala, neoliberalismoa, arrazakeria eta heteropatriarkatua. Kontzeptu hauetako bakoitza identifikatzen zuten lau hitzekin lotzea izan zen ariketa, eta lau zapalkuntza hauek elkarren artean txirikordatuta daudela agerian geratu zen. “Feminismoak lotuta dauden zapalkuntza handiak zergatik gertatzen diren aztertzen du, proposamenak egiteko. Zer esan nahi du apeta dudanean supermerkatuan aguakatea eta tomatea erosi eta jateak? Zer eragiten du planetaren beste puntu bakoitzean?” .
Pilpilean diren korapiloen arteko loturak aztertu ostean eta emakumeen gorputzak jasandako indarkeriaren zauriak sendatu beharra azalduta, eraldaketarako balio dezaketen ideia hauek entzun ziren bukaeran: “Gizakien inteligentzia handiena lurra zaintzea da: gure kidea da, ez da baliabide bat, bizitza duen ondasun bat da eta konektatuta gaude berarekin”. Kulpan kateatu gabe baina bizitzaz hausnartzeko galderak pausatu zituen, sistema ez baitago kanpoan, gure barruan baizik: “Non erosten dugu, zergatik, nola aurre egin kontsumoari, zer hutsune betetzen digu, elikadura osasuntsua zer da, zer da sanazio pertsonal eta kolektiboa…”.
Dekrezimendura, gutxiago egitera gonbidatzen duen ideia hauek entzunda irten ziren, pauso lasaian, kalera: “Presa handia dugu, baina zertan okupatzen dugu denbora? Hau da egungo pobrezia berria: denbora falta. Pobreak gara denborarik ez dugulako elkar zaintzeko. Azkar bizitzeak eta kontsumitzeak ondorio hori du. Geratu gaitezke? Bai. Herri denek izan dute harremana naturarekin eta bizipen hori berreskuratu behar da”.
Emakume defendatzaileengandik ikasten
Testigantza oso indartsutan oinarritutako bideo honetan, besteak beste, sanazioaz mintzo dira. Borrokan jarraitzeko osatzea ezinbestekoa dela diote eta min historikoak ere osatu behar direla.
Hona hemen tailerrean taldeka landu zituzten lau kontzeptuak:
Lanaren zatiketa sexuala: “Bizitzari eutsi diona emakumeen gorputza izan da”
Taldeari irten zaizkion lau hitz: Zaintzak, kate globalak, kristalezko sabaia, desoreka etengabea eta epaia (lanean soilik gaizki, etxean soilik gaizki, bietan iritsi ezin).
Carranzak hainbat azalpen gehitu dizkio taldeak egindako aurkezpenari: “Bizitzari eutsi diona emakumeen gorputza izan da. Feminismoak lana kuestionatzen du, bizitzari eusten dion lana ezkutatua baita. Marxismoa ez zen iritsi ikustera nork eusten zion fabrikara zioan langileriari, umeei…”. Eremu publiko eta pribatuko lanak bereizita daude eta eremu publikokoak dira balioa aitortzen zaienak. Baina nortzuk egiten dituzte lan horiek egun? “Nortzuk datoz zaintzera, zein baldintzetan? klase, genero, arraza, ez da kasualitatea bakoitzaren bizitza ekonomikoa”.
Etengabe eman eta hartu egiten dugula oroitarazi du Carranzak: “Ekonomia feministak pertsonak independienteak garenaren ideia hausten du: interdependienteak eta zaurgarriak gara. Hemen gaude zaindu gaituztelako, jaio orduko ez bagintuzte zaindu hilda geundeke. Bizitzaren etapa guztietan dugu besteen beharra”.
Neoliberalismoa: “Zein dira benetako beharrak eta zein desio amaigabeak?”
Taldeari irten zaizkion lau hitz: pilaketa, esklabutza-esplotazioa, maltratoa, desberdinkeria.
Kontsumismotik eta promesa faltsuei tiraka, Carranzak azaldu du behar eta inoiz lortuko ez ditugun “satisfaktore” faltsuak etengabe deseatzera garamatzatela. “Ekonomia feminista pertsonen beharretan oinarritzen da, eta ez kapitalismoak sortutako behar kontsumistetan. Elikadura behar bat da, aldiz, kapitalismoak behar horretatik sortu duena janari zaborra da, horrek dakarren guztiarekin. Garaiz kanpoko jakiak kontsumitzea, transgenikoak, oso hurrun ekoiztutakoak zer dakar? Hemen soja modan jartzeak zer ekarri du Paraguay eta Argentinan? Fumigazioa, minbizia, desplazamendua, monokultiboa, lurra agortzea… Planeta mugatua da, eta sistema biozida da, heriotza eta txikizioa dakartza, herriak arpilatzen ditu batzuen pribilegiorako. Natur elementuak ondasun naturalak dira, ez baliabideak”.
Sortutako premia faltsuen aurrean, esanguratsua den moduan bizitzeko behar ditugun ondareak zerrendatu ditu Carranzak: ura, airea, lurra, elikagaiak, identitatea, berotasuna, afektua, harreman sozialak eta beste izaki bizidunekin harremanak.
Arrazakeria: “Arrazakeriak legitimatzen du esplotazioa”
Taldeari irten zaizkion lau hitz: azala, atzerritartasun legea, hegemonia-kriminalizazioa, entzute aktiboa (proposamen bezala arrazakeria lantzeko, posetik ateratzeko eta benetan eraldatzeko).
Carranzak azaldu du arrazakeria ekonomikoki esplotatzeko erabiltzen dela, “arrazismoak legitimatzen duelako zuriak ez diren emakumeek zaintza lanak egitea”. Arrazismo estrukturala eta likidoa dela azaldu du, erabat normalizatua dugula: “35.000 pertsona hil dira Mediterraneoan eta? Ez da ezer gertatzen”.
Heteropatriarkatua:
Taldeari irten zaizkion lau hitz: arau establezitu inplizitua, botere harremana (heterosexismoa, emakumeak gizonen interesak zerbituko ditu), zapalkuntza intersekzionala, zibilizazioa zapalkuntzatik sortzen da.
Carranzak azaldu zuenez, “feminista beltzek esaten digute zapalkuntza anitza dela, adinak ere badu zerikusia, bizitzaren zikloa, sexualitateak… ikuspegi konplexua behar da eta anitza, egoera ezberdinak aztertzeko”.
Ziklo ekonomikoez edo…
2021-04-19 // Feminismoa // Iruzkinik ez
Bi ikastaroetan irudi hau erabili zuten gidatzaileek, lan ikusgarri eta ezkutukoak irudikatzeko. Argazkian, Enara Iruretagoiena.
Ekonomia feministari buruzko tailerra egin berri du Olatukoopek Oreretan. Lurraren patxada ekarri dit naturarekin bat garela kontzientzia hartzeak, jaten dugunak eta gure ekintza bakoitzak naturan zein planetako beste herrietan duen eraginaz hausnartzeak, eguneroko bizitza zein gorputz eta harreman saretan eusten dugun kolektiboki pentsatzeak… Hori guztia lotuta dagoela ulertzeak ekarri dit uraren transmisio gaitasuna. Sistema kapitalista-arrazista-heteropatriarkal honek eragiten duen indarkeria basatizko kasu bakoitzaren aurrean erresistentzia badela ikusteak piztu dit suaren kemena. Eta haizeak bezala biziberritu nau hau gogoratzeak: beti badirela antzinagoko beste egiteko modu batzuk, bizitzarekin errespetuzkoak direnak. Mundubat-eko Cony Carranzak gidatu du ikastaroa eta mesoamerikarren ahotsak ekarri ditu: ekonomia feministatik lurraren, herriaren eta gorputzen alde eguneroko borrokan ari dira, multinazionalek eta mendebaldekoon bizi-moda eroak dakarzkien proiektu hiltzaileen kontra. Osatzeaz mintzo dira, borrokan jarraitzeko zauriak sendatzea ezinbesteko baitzaie. Eta arbasoekin konektatu beharraz. Euskal Herriko emakume baserritar agroekologikoak entzuteko nahia sentitu dut.
Oraindik ikastaro horretako bizipenak sabelean ditudala, Larraulen Ziklikoak gara tailerra gidatu du Enara Iruretagoienak. Obulatzeak dakartzan faseak gutako bakoitzak fisikoki, psikikoki eta emozionalki nola bizi ditugun elkarrizketan aritu gara, eta norberak bizitzan zehar garatu izan dituen estrategiak partekatu ditugu, linealak izatea exigitzen digun ekonomia honetan bizirauteko, eta are, fase bakoitzean munduan egoteko dugun modua baliatzeko. Adibidez, zaurgarri sentitzen garenean eta gure burua zalantzan jartzen dugunean daukagun ikuspegia eta sentikortasun zorrotza aldaketak eragiteko giltza direla ondorioztatu dugu, segurtasun hegemonikoak astintzeko akuilu ederra baitira. Egunero koaderno aurrean bost minutuz pentsatzera gonbidatu gaitu: Nola nago gaur? galderari erantzutera, eta zikloaren zein egunetan gauden, ilargia nola dagoen eta abar idaztera. Denborarekin gure gorputzaren kontzientzia hartu dezagun. Egun erabat desjabetua sentitzen dugun osasun burujabetza berreskuratzeko lehen tantak izan daitezke.
Izan ere, gure gorputzetan gertatzen da dena. Pandemia urte honetan ugaritu egin dira hilekoa jaisterakoan minak, hilekoa eten zaienen kasua… Masajeak bezala hartu ditu nire barrenak bi tailer hauek. Korapilatuta gauden garai honetan bide emankorra begitandu zait ekonomia feminista, pandemiarik sortuko ez duten bizimodu esanguratsuak kolektiboki lantzeko eta sistema zapaltzaile hau errotik iraultzeko. Gure gorputzetatik hasita. Oso ongarri indartsua den hilekoa lurrari emanaz, adibidez.
Santa Ageda bezperan, kantatzeko hamaika modu bilatu dituzte kolektiboek aurtengoan
2021-02-04 // Sailkatugabeak // Iruzkinik ez
Ilustrazioa: @olentzero_gas
Jai pagano-erlijiosoa dukegu Agate Deuna. Neguko solstizioaren ondoren, makilekin lurra joz berau udaberrirako esnatzea omen zentzua; eta parean dator Quincianori ezezkoa emateagatik bularrak moztu zizkioten Ageda martiriaren historia, bularrak emankortasunaren sinbolo hartuz gero. Hainbat ezaugarrik egiten dute berezi bezperako erronda: neguko astegun buruzuri batean berandu arte herriko kale edo mendietako baserri denak pasatzea zintzarria bustiz lagunartean; bertsolari hasberrientzat plazaratzeko lehen aukera atsegina izatea, buruz ikasitako koplak kantatuz bat-batekoen itxurari gordez; urtean lau bat aldiz soilik elkartzen den kuadrila adin-artekoa, urtean hirutan soilik janzten den arroparekin joatea urtean birritan soilik banan bana agurtuko dituzten baserrietara…
Aurten kalez kale edo baserriz baserriko santa eskeak bertan behera geratu dira, baina hainbat modutara ospatuko dute Agate Deuna Euskal Herriko zenbait bazterretan. Haien bilduma moduko bat egiten saiatuko gara artikulu honetan:
Altsasuko Gaztetxeak “Gonbidatu izatetik protagonista izatera” dokumentala emango du 19:00etan, emakumeek ospakizun honetan izan duten papera aztertzen duena. Dantzatzen lehenengoak izan ziren bi emakumek hartuko dute hitza: Santa Agedan dantzatu zuen Garazi Urrestarazu eta San Pedron dantzatu zuen Camino Mendiluze. Hemen dago dokumentala ikusgai:
Harituz Bertsozale Taldeak antolatutako ekimenaren baitan, Alegiako bi bertsolarik betaurreko morez kontatu dute bertso honetan Agate Deunaren historia:
Osasun neurriak betez kantatu dute, adibidez, Donostiako Aitor Ikastolan:
Argazkia: @inigobalda.
Amorebietako Lauaxeta Ikastolako umeek zahar etxekoei kantatu diete:
Zestoan herriko santa eskeko kideek bideo bat osatu dute, Danbolin hedabidean jakitera eman dutenez: “Aurten bideo bat egitea erabaki dugu. Baserriz baserri ezin dugu joan baina aitortza bat egin nahi izan diegu baserritarrei bideo honekin. Urtero beraiek dira gu etxean hartzen gaituztenak eta aurten, guk ordainetan zerbait ematea erabaki dugu” azaldu dute santa eskeko taldeko kideek. Bideo horretan, Aitor Salegi eta Gorka Olaizola bertsolariek kopla bana eskaini diete baserri bakoitzari eta azken urteetako argazki eta bideoak gehitu dizkiete. Gaur baserriz baserri banatuko dute bideoa taldeko kideek:
Tolosaldeko Harituz Bertsozale Taldeak aurtengo eskea etxeetara iristeko modua bilatu du: sare sozialetan bailarako lau bideo zabaldu ditu, 21 herritan 30 koplarik kantatutakoekin:
Anoeta-Tolosa-Berastegikoa:
Alegialdeakoa:
Aiztondo bailarakoa:
Gaztea irratiak aktualitateari lotuta moldatu du kopla kantua:
Zenbait waxap taldetan kopla kantari elkarri erantzunez aritu dira.
Etxe barruan kantatzeko eta horrela kantuak eta koplak gogoratzeko deia egin du urtero Hernanin erronda egiten duen Ohitura Zaharra abesbatzak. Astigarragan, etxean abesteko proposamen hori erraztuko du Aiztondo abesbatzak. Izan ere, lau lagun aterako dira, karroa eta baflea hartuta, Santa Ageda bezperako doinuak zabaltzera. 18:30etan abiatuko dira, Kontxa Etxeberria plazatik. Urumeako Kronikan irakur daiteke gehiago ekimen hauen berri.
Abanto-Zierbenako Udalak zozketa antolatu du herritarrek sare sozialetan zabalduko dituzten Agate Deunako koplen artean. Getxoko udalak ere bai, El Correon irakur daitekeenez.
Lehen negutik
2021-02-01 // Herri mugimenduak // Iruzkinik ez
Lehen negua suzko froga izaten ari da ezarri ditugun “anormaltasun berriaren” zimenduentzat. Artikulu hau ez doa PCR, txerto dosi eta positibo kopuruak bezalako gauza kontagarriez, nahiz eta badiren Euskal Herriko pandemiaren kudeatzaile denek batera dimititzeko modukoak.
Hasieratik ohartarazi dute gizarteko sektoreek: osasuna dela landu beharreko baratzea eta ez gaixotasun bat borrokatu beharreko gudu-zelai; osasuna zerbait integrala dela eta ez zehazki birus mota bat ez izatea; esperimentu (a)sozialekin argi ibiltzeko, buru osasuna gogotik zaindu beharreko lore fina baita… Pertsonekin lan egiten dutenak hasi dira esaten, entzun nahi duenarentzat: “Ikasleen artean suzidio joera gora egiten ari da”, “umeak triste daude”, “hamar urte zahartu dira azken bolada honetan zaharrak”…
Isolamendua zigorra zen pertsonarentzat, etengabeko bakardadea gaitz sozial moduan ikusi izan dugu… baina orain gero eta pertsona gehiagorentzat desiragarri izatera iristen ari da. Pertsona bakarrak ezin zizkigula behar denak asetu aldarrikatzetik, gure burbuila ia-ia bikotera murriztera pasatu gara; talde lanean oinarritutako proiektu kolektiboaz harro geunden langileok ia-erabateko telelanari “askatasun” esaten diogu; “aurten ezin da ezer egin” batez utzi diogu herriko urteroko ekintzak antolatzeari… hau da, berdinekiko aurrez aurreko harremanak etetea segurtasun eremu moduan ikusten dugu “arrisku taldetik kanpoko” sasoiko pertsonek. Mugimendu feministarentzat, langile mugimenduarentzat eta gainerako gizarte mugimenduentzat galdera eta erronka ederrak dakartza honek.
Aurrez aurreko harremanak asko murriztea eskatzen digu egoerak, noski, baina zenbateraino murriztu? Nolakoa da pertsonaren buru osasunak behar duen harreman zuzenen sarea? “Bakoitzaren araberakoa”, noski… ez iazko martxoaz geroztik hartu diren neurri ia denak bezala, “denentzako berdin”, bakoitzaren baldintzak erabat ezberdinak izan arren, ezta? Bakoitzak aztertu beharko dugu etengabe gure burua, guztion osasunaren mesedetan: garaiotan ahalik zoriontsuen eta buruz indartsuen egoteko zer behar dauzkagun identifikatu, gertuko harremanekin gogoeta hauek partekatu, harreman horiek sendotuz elkarren beharrak asetzen saiatu… Hori oso da bateragarria pandemiari aurre egiteko neurriekin. Izan behar du. Gainerakoan, COVID-19aren hedapena saihesteagatik beste hainbat gaitzen hedapena onartzeko prest gaudela esaten ariko ginateke. Eta hamarraldi batekin pasatzen ez diren gaitzak edo “zoritxarraldi” sakonak dira. Iragarleek badatorrela seinalatzen diguten langabezia eta krisi krakatekorako, harreman sareak sendotzea baino zer neurri seguruagorik daukagu herritarrok?
Ezarri behar diren segurtasun neurri guztiekin, baina bizigarri zaizkigun aurrez aurreko harremanak eta jarduerak berreskuratzeko beharra badugu. Pantaila bidezkoek ez baitituzte aurrez aurrekoak ordezkatzen. Beraz, bizigarri zaizkigun harreman, espazio, jarduera horiek seguruak izan daitezen behar diren baliabide guztiak borrokatu ditzagun guztiontzat. Eta ez ditzagun hutsik utzi. Badaezpada, prebentzioz.
Xomorroa ez, gobernuak dira indibidualistak eta pribatizatzaileak
2020-09-28 // Sailkatugabeak // Iruzkinik ez
Gauza bat da xomorroa, COVID-19a, eta bestea kudeaketa, hau da, horren aurrean hartzen diren neurriak. Baina agintariek saltzen duten mezua da ez dagoela beste aukerarik, hartzen diren neurriak direla hartu daitezkeen bakarrak, xomorroaren ezaugarriek ez dutela beste biderik urratzen uzten. Indibidualismo eta pribatizazioarentzako perfektua dirudi birus honek! “Besteekin elkartzea arriskutsua da”, “egin dezakezun elkartasun ekintzarik handiena zure etxean (eremu pribatua) bakartzea da”, “gauzak partekatzea arriskutsua da, bakoitza beti leku berean egon, beti bere taldearekin, beste taldeek kutsatzen dute”… Maila guztietako gobernuek indarrean jarri duten irtenbidearen ezaugarri nagusia indibidualismoa da, muturrerainokoa, erabat bakartuta bizi eta hiltzeraino. Eta pertsonek ematen duten aurrez aurreko arreta teknologiaren bidez ordezkatzea: urtetan murriztutako zerbitzu publikoak diren anbulategi, zahar-etxe eta eskolen ateak itxiz, bide batez.
Benetan ez ote dago beste biderik? Xomorroaz eztabaidan sartu gabe ere, medikuntza ofizialak deskribatutako ezaugarri horiek ontzat emanda ere, ez ote dago kolektibotasunetik aurre egiterik, justu publikotasuna eta komunitateak indartuta? Nola ulertu bizitzari eusten dioten zerbitzu publikoek, hau da, zahar-etxeek, eskolek eta anbulategiek osasun krisi betean metro koadro bakar bat irabazi ez izana, eta bai, aldiz, negozio pribatuen terrazek? Bertsolariak erantzun dit norbanakoon etxeak anbulategi eta eskola bihurtu dizkigutela, hori ere badela pribatizatzeko bide bat.
Kontraesan handi bat bada maila guztietako gobernuek aplikatu arazten diguten errezeta indibidualista pribatizatzailean: mediku ofizialen arabera prebentzio neurri eraginkorrena, lehena, aire librean egotea da. Baina edozein jarduera horretara egokitzeak ekarriko lukeen gastua aurrezteko, maila guztietako gobernuek hartu duten norabidea askoz arriskutsuagoa da, haien medikuen gomendioen arabera ere: eraikin barruetan, lehengo metro koadro kopuru berarekin eta pertsonal berarekin (beraz, pertsona taldeak txikitu gabe), moldatzea. Ondorioz, mahaiak, aulkiak eta oheak 1,5 metrora jartzea, eta maskara eta xaboia dira prebentzio modu miragarriak, baina hala ere askoz arriskutsuago, jarduera hori kalean egitea baino.
Pandemiaren mapa guztietan gorri fosforitoz agertzen den lurralde honetan, pentsa liteke kutsadura benetan saihesteko sakonagoko eraldaketak behar direla, jarduera ahalik gehienak aire librean eta talde txikitan egiteko birmoldaketak eta inbertsioak egitea… eta pentsa liteke, horrek aukera emango lukeela baita herritar guztion bizitza kalitatea hobetzeko ere. Baina bai zera! Goikoentzat errazagoa eta merkeagoa da dena berdin mantentzea, ahal bada murrizketak eginez gainera, eta ondorioz ikaragarri handitzen diren zulo horiek tapatzeko norbanakoei partxea jarri araztea: “Kutsatzeak handitzen badira zure ardura eta errua da, zuk ez duzulako zure burua behar beste bakartu plaza publikotik, zuk zure etxeko zure bikotea (pribatua) ez diren lagunekin kontaktuari eutsi diozulako. Denon ardura da polizia izatea, denok zaindu behar dugu 16 urteko gazte horrek errekreo ordura arte aulkitik altxa gabe eman behar dituen lau ordu horietan ez dela mugitzen eta ez duela maskara kentzen”. Ez ote ditugu gobernuak behartu behar, gazte horiek, zahar horiek, haur horiek, mugitzeko eta libre arnasteko behar beste leku izan dezaten?
Bakoitzak gure komunitateetan, gure eguneroko bizitzetan, egin dezagun jarduerak aire librera egokitzeko birmoldaketa, hitz egin dezagun harreman ezberdin eta osasuntsuak nola kudeatu, antolatu dezagun COVID garaiko zaintza kolektiboki… Gobernuek ez dute egingo.