Urtxintxek ehungileen greba hautsi omen zutenekoa

Kataluniako ehungintza fabrika 1911n.
Kataluniako ehungintza fabrika 1911n. Les Vagues de Manresa

Manlleu (Katalunia), XX. mende hasiera. Bartzelonako inguru osoan bezala, Ter ibaiak zeharkatzen duen udalerrian garapen industrial bizkorra izan zen aurreko mendean, energia hidraulikoak mugiarazten zituen ehungailuei esker. Baina mende aldaketarekin bat, ehungintzaren krisialdia iritsi zen, Espainiak azken koloniak galdu izanak merkatua asko murriztu zuelako gehienbat. Langileen baldintzak, aurrez ere gogorrak, larriagotu egin ziren, eta inguruko beste askok bezala, Manlleuko ehungileek grebara jotzea erabaki zuten behin baino gehiagotan.

Ehungintza fabriketako jabeak grebalarien eskulana ordezkatuko zuten langileen bila aldameneko herrira joan omen ziren, Santa María de Corcó-ra. Baita ehungailuak martxan izateko adinako taldea bildu ere. Santa María de Corcóri L’Esquirol (katalanez, “urtxintxa”) ere esaten diote, herrian izen bereko taberna ezaguna zegoelako, eta tabernan, kaiola batean sartuta, karraskari txikia. Horrenbestez, Manlleuko grebalariak haien ordez jarduten zuten greba-hausleei esquirol esaten hasi omen zitzaien. Izengoiti bitxia pixkanaka zabaldu zen, Kataluniako mugak ere gainditu zituen eta greba-hausleren sinonimo da gaur egun gaztelania hitz egiten den lurraldeetan. Horixe da behintzat RAEk (Espainiako Errege Akadamiak) bere hiztegian, esquirol hitzari dagokion atalean, jasotzen duen azalpena.

Bertsio hori bera jaso zuen Rafael Puget Manlleuko industrialariak bere memorietan, Josep Pla idazleak Un senyor de Barcelona (1945) lanean aipatu bezala. Gainera, Pugeten arabera, goitizena Katalunia osoko lehenengo grebetako batean sortu zen.

Beste iturri batzuen arabera, ordea, eskirol ezizenaren jatorria zaharragoa da, Kataluniako langile mugimendua jaiotzearekin bat sortutakoa, hau da, langileak greba borroka tresna gisa erabiltzen hasi baino lehenagokoa.

Bigarren bertsio hori hemerotekan bermatzen da; 1941. urteko artikulu batean dagoeneko eskirolak aipatzen dira, eta kazetaria ez da Santa María de Corcóko biztanleez ari. Urte horretan, Igualada herrian, Bartzelonako Ehungileen Mutualitatea ezartzeak protestak eta liskarrak eragin zituen. Testuinguru horretan, mutualitatearekin bat egin zuten langileei “urtxintxa” esaten omen zieten, eta bazkide ez zirenei, aldiz, “mairu”.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Historia
Materialismo histerikoa
"Mario Lopez" eta "Gernika"

Krimen matxistak, mediatizatzen direnean, emakumeontzat lezio bilakatu ohi dira, eta bizirik badago, biktimarentzat. Nerea Barjola ikertzaileak Alcasserko kasuaren bidez azaldu zigun hori. Eta Nagore Laffageren hilketak ere lezio astun bilakatzeko arriskua izan zuen, lezioa... [+]


Jokin Pantxeska Etxebarria. Gerrako ume, aitaita
"Hiru aldiz esan dute gorria naizela, komunista!"

Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]


Nabigazioaren historiaren argazkia

2019an, Greziako Kasos uharteko uretan, ikerlan bat abiatu zuten Ikerketa Helenikoen Fundazio Nazionalak eta Greziako Kultura Ministerioak. Lanaren emaitza berriki jakinarazi dute: guztira, hainbat garaitako hamar ontzi-hondar aurkitu dituzte. Zaharrenak 5.000 urte inguru ditu... [+]


Fra Mauroren mundu zehatzagoa

Venezia, 1459ko apirilaren 24a. Fra Mauro monje eta kartografoak bere munduko mapa amaitu zuen San Michele de Murano monasterioan zeukan kartografia tailerrean. Portugalgo errege Alfontso V.aren enkarguz egin zuen lan hura, eta, mapa amaitu bezain pronto, Portugalera bidali... [+]


Artoaren iraultza: Ameriketatik etorritako ogia

 Hainbat herritan antolatzen diren sagardo egunetatik hasi eta neguko solstizioa zedarritzen duen San Tomas feriaraino, artoa ezinbesteko osagaia da folklore-kutsua duen ospakizun orotan. Nonahi ikus daitezke talogileen postuak, olanazko estalkietatik zintzilik jarritako... [+]


Eguneraketa berriak daude