Bagdad 1460 gaueko amesgaiztoa

  • Hil honetan lau urte beteko dira amerikar tropak Iraken sartu zirenetik. Lau urteotan, Irakeko gerrak ohiko hedabideen albisteak ireki ditu ia egunero: Abu Graibh, Faluja edota bonba autoen irudiak, besteak beste, gure egunerokotasunaren zati bihurtu dira jada. Irudiak irudi, nekez iristen zaigu kaleko jendearen testigantzarik, gerra honen amesgaiztoa bizi duenaren ahotsik. Datozen orrietan duzuen kronika 26 urteko xiita bagdadar batek idatzitakoa da, Samer S.Hassanek.
     
    Bagdadeko zuhaitzak desagertu egin dira negu honetan. Kerosenoaren prezioa berriro igotzean, jende asko ibili da aizkorekin kalean, kozinatzeko edo etxea berotzeko egur bila. Izan ere, bizitza asko garestitu da gerra hasi zenetik eta jada 10 dolar balio ditu bi egunerako behar diren 10 litro kerosenok. Beste gauza batzuk, ordea, biziki merkeagoak dira orain. Adibidez, 10 dolarren truke mertzenario batek norbait bahitu edo hil dezake. Egia esan, bizitzaren balioa asko merkatu da gerra hasi zenetik.
Samer S. Hassan
Samer S. Hassan
Oroimen bizia dut duela lau urte soldadu amerikarrak lehenengo aldiz ikusi nituenekoa, nire auzoan, Bayaa-n (Bagdad hegoaldean). Humvie batetik, jeep tankerako auto erraldoi horietako bat, jaitsi eta etxe azpiko fruta saltzailearengana joan ziren. Neke aurpegia zuten laurek. “Egarriak egongo dira”, esan zidan amak. Beraz, hozkailuan zeuden freskagarriak hartu eta harrera egin genien gure askatzaileei. Nire azpiko bizilagunek mahats-mulkoak eraman zituzten, eta auzoko beste ezagun batek arkume bat hil eta soldaduei eskaini zien. Auzolagunok espontaneoki atera ginen kalera, pozik, urte askotako amesgaiztoa betirako desagertu zelakoan. Irakiarron hirutik bik, hain zuzen, Saddam Hussein boteretik kenduko zuen inbasioa babestu genuen. Baina inork ez zuen hau espero lau urte beranduago. Etsipena itzela izan da, Saddamen garaiak hain txarrak ere ez zirela pentsatzeraino.
 
Mahatsa eskaintzera atera zen sendiak alde egin zuen aspaldi, meskitarako bidean bonba batek lau seme-alabetatik bi harrapatu ostean. Gelditu diren bizilagunek –asko joan dira eta–, Jordanian daudela diote, baina ez dago ziur jakiterik. Honen moduko hamaika istorio entzuten dira egunero: tanke baten azpian bizia galdutako Suleyman txikia, bonba auto batek harrapatutako Leyla amona… Antzeko istorioak denak, gerra istorioak.
 
Auzoan etxe huts asko daude baina denak ez dira hildako edo emigratutakoek utzitakoak. Zoritxarrez, bahiketak geroz eta ugariagoak dira orain. Gerraren hasieran kazetari eta soldadu atzerritarrak izaten ziren bahituak, eta polizi irakiarrak geroxeago. Orain jende xumea, gutako edonor izan daiteke bahitua, bere etnia eta erlijioa aitzakia edo, besterik gabe, txanpon batzuen truke.
2006ko udaraz geroztik areagotu da etnien arteko biolentzia krudel hau. Xiita gerlariek sunitak bahitu edo torturatzen dituzte, eta alderantziz, sendiek euren etxeetatik alde egin dezaten. Ildo beretik, Bagdadeko auzo bateko xiita eta suniten arteko populazioa %60 eta %40koa bada, talde txikienari 48 ordu ematen zaizkio bere etxeak utz ditzan. Bertan, beste auzoetatik kanporatutakoak instalatuko dira, auzoen arteko populazio trukaketa erabatekoa delarik.
 
Bagdadar jatorriko auzo kultur-anitz eta koloretsuak, alanbrez hesitutako gune monoetniko bilakatu dira oraindik orain. “Auzo-garbiketa”ren ondorioz –honela deitu ohi zaio “fenomeno” honi– xiita eta sunitek ezin dute elkarren auzoetara joan, ezta handik igaro ere. Beraz, zure lanpostura egunero joatea itzulerarik gabeko bidaia bihur daiteke. Informatikaria naiz eta, zorionez, nire enpresa etxetik nahiko gertu dago. Dena den, zazpi checkpoint (polizi postu) igaro behar ditut bidean, eta lanera iritsi bezain laster nire ama eta emazteari deitzen diet beti. Egia esan, denok elkarri deika ari gara beti eta horrexegatik urduritasuna jasanezina da telefono konpainiak matxura duen bakoitzean. Leihora edo etxeko atarira ateratzen gara askotan, zain, baina ez gabiltza kalean noraezean; Bagdaden ez.
 
Gure enpresan egoera nahiko bitxia da orain. Nagusia sunita da baina gure egoitza auzo xiita batean dagoenez, Egiptora alde egin behar izan zuen duela bi hilabete. Eta berdin gertatu zen auzoan oraindik gelditzen ziren sunita urriekin. Euren etxe erreak egunero ikusten ditut lanerako bidean, beltz eta hutsik. Orri hauetako argazkiak dituzue, hain justu, nire eguneroko ibilbide bakarren lekuko. Sakelekoaz egindakoak dira denak, kale erdian argazki kamera ateratzea oso arriskutsua da eta.

Morteropeko eskolak

Duela urtebete hezkuntza sarea berreraikitzeko programa bat abian jarri zen. Eskolak berreraikitzeaz gain, irakasle gehiago kontratatu eta materialak egokitzea zuen helburu IBPen (Irak Berreraikitzeko Programa) egitasmo globalak.
Jendeak pozik hartu zuen ekimena, Irakeko hezkuntza arloa larriki zauriturik baitzegoen 1991ko Golkoko gerraz geroztik. Eskola bakoitzari 40.000 dolarreko aurrekontua eman zitzaion, behar baino dezente gehiago. Azkenean, paretak margotu eta hautsitako leihoak ordezkatu baino ez da egin, eta diru gehiena eraikitzaileen patriketan desagertu da.
 
Egia da irakasle berri gutxi batzuk kontratatu zirela. Saddamen garaian desadostasun politikoengatik baztertutakoak gehienak. Neurriak ez du, inolaz ere, irakasleriaren eskasia konpondu, baina gobernu berriaren propaganda eta itxuraldatze helburuak ase ditu.
 
Ikasketa programetan aldaketak tankera berekoak izan dira, etsigarriak oso. Arabiar poesia ikasgaian, esaterako, Saddam noizbait babestu zuen poeta ororen obra desagertu da, gobernu berriari atxiki zaion nornahirenak ezarriz. Matematika edota zientzia arloetan, ordea, ez da berebiziko aldaketarik gauzatu eta egun erabiltzen den material gehienak 70eko hamarkadan egindakoak dira.
 
Hezkuntza curriculuma moldatzeko diru asko desbideratu den arren, berrikuntzak oso azalekoak izan dira, noski. Gauza jakina da diru horrekin zer gertatu zen, berriro ere: nonbait, “berreraikitze” hitza gaizki ulertu da Iraken eta, antza, gutxi batzuen patriken itxuraldatzeari baino ez dagokio.
 
Nolanahi, segurtasuna izan da hemen jendearen lehentasuna, horregatik ustelkeriaren kontrako protesta urriek ez dute inoiz oihartzun handirik izan. 2006-2007 ikasturtea urriaren 1ean hasi zen baina ikasleen %15-20 baino ez ziren klasera joan. Sendiak kezkatuegi zeuden insurjentziak eskolak jomuga zirela adierazi ostean. Mehatxua hasieran gauzatu ez bazen ere, hilabeteko epean egoera asko okertu zen. Azaroaren bigarren asteaz geroztik, nire 14 urteko ahizpak ezin izan du bere betiko eskolara bueltatu. Gurasoen etxetik 15 minutuko bidea luzeegia zen, eta gainera Irakeko segurtasun tropek gauez erabili zuten eraikina lo egiteko, behin-behineko egoitza gisa. Ez-ohiko erabilerak insurjentziaren jomuga bilakatu zuen egunez, eta eskolak mortero eraso ugari jasan zituen umeak klasean zeudela.
 
Biolentzia sektarioa dela eta, ikasle xiitek ezin dute eskola sunitetara joan, eta alderantziz. Unibertsitateetan egoera okerragoa da, mortero nahiz suiziden helburu militar bilakatu baitira. Bestalde, kera-dei eta argi-indar mozketek jardunaldi akademikoa biziki laburtzen dute eta ikastaroen %30 soilik burutzen da. Irakasleriaren erdiak Kurdistango eskualdeko unibertsitateetara jo du, non segurtasun baldintzak eta soldatak handiagoak diren. Eraso edo bahiketen biktima izan ez den beste erdia hilean behin baino ez da klasera joaten.
 
Unibertsitateak baino gune arriskutsuagoak izan daitezke milaka pertsona biltzen dituzten azokak eta meskitak. Joan den otsailean, 76 lagun zendu ziren Shorjako merkatuko atentatuan, suniten bonba-kamioi baten eztandapean. Milizia sunitak edo Al Mahdiren milizia xiitak eginda ere, ekintzak helburu bera du beti: beste etniakoen artean izua eta gorrotoa zabaltzea.
 
Wolf Blitzer CNNko korrespontsalari entzun diot berriki Etxe Zurian, AEBtako segurtasun plan berriaz mintzo zela. Sadr auzoan dagoen Al Mahdiren taldea erasotzeaz ari zen, eta hau albiste ona da benetan. Baina planak oinarrizko akatsa du: AEBtako tropek atzeguardian parte hartuko badute ere, erasoa polizi eta ejertzito irakiarrek burutuko dute. Bagdadar orok daki Irakeko segurtasun talde hauetan Al Mahdiren infiltratu ugari dagoela. Izan ere, egungo polizi eta soldadu gehienak hegoaldetik etorritako xiitak dira, Al Mahdiren miliziak erraz erreklutatzen dituen gazte txiroak. Askoren ustez, poliziaren erdia baino gehiago Al Mahdiren jarraitzaileak izan daitezke; “infiltratu” hitza motz gelditzen da beraz.
 
Nire auzoko polizia ofizial bat ikusi nuen gauez joan den astean. Bere autoa AK 47 fusilez, munizioz eta ezagutzen ez ditudan beste gauza askoz betetzen ari zen. Nora zihoan edo zer egin zuen gero ez dakit, baina gauza jakina da AEBek Irakeko segurtasun taldeak armatzeaz gain, bere arerioa ere armaz hornitzen ari direla.
Gauzak horrela, nola borrokatu Iranek eta Hizbulak babesturiko milizia honen kontra? Ba al dago Bagdadeko talde armatu boteretsu eta ankerrenetakoa gainditzeko itxaropenik?
 
Tamalez, denok geunden “behin betiko plan” honen zain, Bagdadeko segurtasuna “bermatuko duen estrategia plan integrala”. Batzuek sekulako txikizioa aurreikusten dute epe laburrean, baina jada ezerk ez gaitu ustekabean harrapatzen, bagdadarrok aspaldi ikasi baikenuen gauzek okerrera jo dezaketela beti. Atzean gelditu dira asteburuan etxera goizeko 3:00etan iristen nintzeneko garaiak, emakumeak kalean bakeroz jantzita zenbiltzanekoak. Azkeneko lau urteotan arratsaldeko 17:00etan iritsi naiz beranduen, kera-deiak behartuta. Emakumeei, ordea, bost axola etxeratze-agindua, apenas ateratzen baitira orain.
 
Esan bezala, gauzak asko aldatu dira. Nola ulertu petrolio gehien duen herrialde batean, 3-5 orduko ilarak egin behar izatea depositua betetzeko? Eta kandela argiz bizitzea? Nik, bizitza eguneko 7 orduko argi indarraren inguruan antolatu dut. Bizilagunak diesel bidezko sorgailu handi bat erosi zuen, eta berari erosten diot elektrizitatea: 13.000 irakiar dinar (10 dolar) ampere eta hilabeteko. Etxe barruko patioan dago eta sekulako zalaparta ateratzen du, “normaltasuna”ren adierazle bilakatu den zarata. Oraintxe entzuten ari naizen makinaren triki-trakak kaleko tiroketa hotsak estaliko ditu ilundu arte; makina itzali eta kandelak pizten ditugun arte.

Ihesa amets

Emigratu ez duen irakiar oro bere etxean lubakituta dago, edo Tigris ibaian bihar azalduko diren 50 gorpuen artean. Etxetik alde egiteko dirua daukaten gehienek Siria, Jordania edo Egiptora jo dute. Adituen arabera, 2003tik hona bi milioitik gora irakiar joan dira. Nolanahi, emigratzea gero eta zailagoa da, herrialdeok biziki zaildu baitituzte euren bisa tramiteak, errefuxiatuen olatu erraldoi baten beldur.
 
Farah eta biok joan den urtean ezkondu ginen eta alde egitea erabaki genuen bizitza berri bati ekiteko asmoz. Jordania aukeretako bat zen, baina baita garestienetakoa ere. Hara emigratu ahal izateko, Jordaniako Gobernuak bertako banketxe batean 100.000 jordaniar dinar (141.146 dolar) inguru sartzea eskatzen zuen, etxebizitza bat erosteko berme gisa. Zoritxarrez, errefuxiatuen fluxua handiegia izan zen eta Ammango Gobernuak mugak erdi ixtea erabaki zuen. Joan den azarotik, errefuxiatuen %20k baino ez du lortzen eta sartzeko irizpideak oraindik ezezagunak dira.
 
Bigarren aukera Siria zen. Farahren anaia hara joan zen duela bi urte, eta jada apartamentu bat erreserbatuta zuen guretzat Damaskoko kanpoaldean, hilean 200 dolarren truke. Baina bisa bideratze guztiak bete eta berehala, aurtengo urtarrilean hain zuzen, enbaxadak Siriako Gobernuak ezarritako azken aldaketa jakinarazi zigun. Antza, hemendik aurrera baimenak 15 egunerako besterik ez du balio.
 
Egipto oso erakargarria izan da beti irakiarrontzat. Siria baino modernoagoa da eta azpiegitura askoz ere hobeak ditu. Hala ere, Saddamen exekuzioaz geroztik, Kairok suni musulmanei soilik luzatzen die bertara emigratzeko gonbita. Farah eta biok xiitak gara eta ez genuke, inolaz ere, hara joateko baimenik lortuko.
 
Diru asko izanez gero Europarako bisa lor daiteke. 8.000 dolarrengatik, Schengen bisa duen pasaporte bat eros dezakezu Bagdaden edo Arbilen, Kurdistango hiriburuan. Pasaportea nahiz bisa egiazkoak dira, beraz, dokumentuan ageri diren nortasun datuak onartzeko prest bazaude, argazkia aldatzea besterik ez da behar Europa aberatsera emigratu ahal izateko. Ez daukat nik horretarako arazorik, baina dirurik ere ez.
 
Bagdadar askok Arbil eta Suleimaniara jo du, Irakeko Kurdistango eskualdean. Egipto edota Siria baino garestiagoa izanda ere, aukera bakarrenetako bat bilakatu da herrialdeko iparraldea. Arazoa: Kurdistango Gobernu Autonomoak ez du arabiarrik nahi bere lurraldean, eta bisarako oso baldintza zorrotzak ezarri ditu berriki guretzat. Gure herrialde barruan emigratu nahi eta ezin!
Atxilotuta gaude amesgaiztoko espetxe erraldoi honetan. Baina presondegi honek ez du bizitza bermatzen duen errutinarik; areago, eztanda egin dezake zure aurrean edozein momentutan.
 
Duela lau urte, Saddam Hussein behin betiko kanporatzearekin amets egiten genuen. Politika kontuez, demokrazia zer zen ere ez genekien, baina beste herrialde zibilizatuetan bezala bizitzeko ilusioa genuen. Orain Iraketik banoala amesten dut sarritan, gerraren gaueko dunbotsak uzten didanetan. Jada 26 urte ditut baina oraindik ez dut Irakeko muga igaro. Inoiz lortzekotan, ez naiz itzuliko.

http://www.argia.eus/online/htdocs/online.htm?2017&26001 helbidean, duela bi urte Irakera egindako bidaiaren kronika. Orduan ezagutu genuen Samer.

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Irak
2023-04-09
Mendebaldearen izenean

20 urte bete ditu argazki honek, baita AEBek, Europako bere mariatxiek lagunduta, Irak inbaditu zutela. “Suntsipen handiko armak” hondatzea eta herrialdea “askatzea” izan ziren argudioak. Herrialde bat birrindu egin zuten: milioi erdi irakiar baino... [+]


Kurdistanen aurkako erasoak areagotu ditu Turkiak, gehiengoaren arreta Ukrainako gerran jarrita dagoela probestuz

Turkiak operazio militar berria abiatu zuen igandean Bashurren, PKK (Kurdistango Langileen Alderdia) desegiteko argudioarekin. Kurdistango Askapen Mugimenduak salatu du Ukrainako gerraren testuinguruan Kurdistanen aurkako erasoak areagotzen ari dela Turkia, eta horrez gain,... [+]


Droneekin milaka zibil hil eta isilpean pasa dituztela frogatu dute Pentagonoaren dokumentu ezkutuek

Gudarako droneen teknologian milioika dolarreko inbertsioak egin ostean, “historiako aire kanpaina zehatzena” iragarri zuen Barack Obama, AEBetako presidenteak. 2014tik gaur arte Pentagonoak bildutako dokumentuak aztertuta, ordea, “aire guda hau inteligentzia... [+]


Eguneraketa berriak daude